Ewaluacja i jej funkcje
Ewaluacja* to badanie społeczno-ekonomiczne, którego celem jest oszacowanie w odniesieniu do jasno sformułowanych kryteriów (najczęściej skuteczności, efektywności, użyteczności, trafności i trwałości) jakości oraz efektów wdrażania interwencji publicznej.
Ewaluacja jest zatem próbą znalezienia odpowiedzi na pytanie czy realizowane działania przyniosły efekty lub czy je przyniosą.
Biorąc pod uwagę cele jakie może pełnić ewaluacja, można stwierdzić, że ewaluacja pozwala na podsumowanie efektów działań podejmowanych w ramach danej interwencji i zwiększa zasób wiedzy na temat oddziaływania interwencji (funkcja konkluzywna), służy poprawie jakości działań podejmowanych w ramach bieżących i planowanych interwencji (funkcja formatywna), jak również pozwala na zwiększenie poziomu uspołecznienia interwencji (funkcja społeczno-polityczna).
Dodatkowe informacje z zakresu ewaluacji dostępne są na Portalu Funduszy Europejskich.
* Zgodnie z Wytycznymi w zakresie ewaluacji polityki spójności na lata 2014-2020.
Ewaluacja w ramach Programu
Zadaniem ewaluacji, według podejścia stosowanego przez Jednostkę Ewaluacyjną RPO WŁ 2014-2020, jest pomoc zarówno w identyfikowaniu dobrych praktyk, jak i potencjalnych przeszkód i problemów związanych z realizacją RPO WŁ 2014-2020. Zadaniem ewaluacji nie jest poszukiwanie i piętnowanie błędów zidentyfikowanych na etapie programowania lub wdrażania Programu, tylko pomoc w ulepszaniu lub tworzeniu sprawnych mechanizmów zwiększających efektywność i skuteczność interwencji. Działania podejmowane w ramach prowadzonych badań mają skutkować oszacowaniem rzeczywistych lub spodziewanych efektów interwencji funduszy strukturalnych oraz określeniem związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy podjętymi działaniami a osiągniętymi rezultatami. Wiedza zebrana w toku prowadzonych badań ewaluacyjnych ma umożliwić sformułowanie rekomendacji, a w konsekwencji – ułatwić podejmowanie decyzji mających na celu poprawę jakości działań związanych z realizacją Programu.
Zintegrowanie ewaluacji z procesem programowania i wdrażania Programu zapewniono w Planie ewaluacji RPO WŁ 2014-2020 m. in. poprzez odpowiednie określnie koncepcji poszczególnych badań ewaluacyjnych, każdorazowo biorąc pod uwagę możliwość wykorzystania wyników badań w procesie programowania i wdrażania RPO WŁ 2014-2020. Realizowane ewaluacje mają na celu z jednej strony zbadanie procesu i mechanizmu wydatkowania środków, a z drugiej strony - zbadanie wpływu wydatkowanych środków na społeczność i gospodarkę województwa łódzkiego.
Organizacja procesu ewaluacji w ramach Programu
Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej wszystkie badania ewaluacyjne zlecane są podmiotom zewnętrznym w stosunku do Jednostki Ewaluacyjnej, a ich wybór odbywa się zgodnie z ustawą Prawo Zamówień Publicznych. Poszczególne ewaluacje realizowane są w ramach czterech głównych etapów:
- przygotowanie ewaluacji i wybór wykonawcy,
- realizacja badania ewaluacyjnego,
- rozpowszechnianie wyników ewaluacji,
- wykorzystanie wyników, w szczególności do:
- wspomagania podjęcia decyzji odnośnie realizacji i zakresu interwencji prowadzonych w ramach RPO WŁ 2014-2020, np. przy dokonywaniu realokacji środków,
- przeprowadzania zmian usprawniających w ramach realizowanych interwencji,
- dostarczania dowodów służących projektowaniu i wdrażaniu interwencji w perspektywie finansowej 2021+,
- oceny efektów realizacji polityki spójności.
W procesie ewaluacji RPO WŁ 2014-2020 uczestniczą podmioty zaangażowane w programowanie oraz wdrażanie Programu, jak również Członkowie Komitetu Monitorującego RPO WŁ 2014-2020. Zapewnione zostało również powiązanie procesu ewaluacji z systemem monitorowania funduszy unijnych.
Jednostka Ewaluacyjna RPO WŁ 2014-2020 realizuje ewaluacje na poziomie Programu, odpowiadając m.in. za opracowanie i monitorowanie planu ewaluacji RPO, jak również za realizację badań ewaluacyjnych zgodnie z Planem. Plan Ewaluacji RPO WŁ 2014-2020 podlega co najmniej raz do roku przeglądom i ewentualnym aktualizacjom, szczególnie w razie zidentyfikowania zmian w potrzebach informacyjnych. Jednostka Ewaluacyjna może również zrealizować badania nie ujęte w planie (tzw. badania ad hoc) w przypadku wystąpienia nagłej, niezidentyfikowanej wcześniej, potrzeby informacyjnej.
Każde badanie ewaluacyjne, którego raport końcowy został odebrany, podlega obowiązkowi upublicznienia w formie elektronicznej. W celu wykonania obowiązku upublicznienia JE RPO WŁ 2014-2020 przekazuje każdy odebrany raport końcowy do:
- właściwej Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej za pomocą unijnego systemu przesyłania danych dotyczących funduszy unijnych pomiędzy Komisją Europejską, a państwami członkowskimi (SFC2014),
- Komitetu Monitorującego RPO WŁ 2014-2020,
- Krajowej Jednostki Ewaluacji w celu umieszczenia w Bazie Badań Ewaluacyjnych.
Plan Ewaluacji RPO WŁ 2014-2020
W perspektywie finansowej UE 2014-2020 duży nacisk położono na integrację procesu ewaluacji z programowaniem i wdrażaniem programów operacyjnych (PO). Integracja ta ma polegać na koordynacji prac analityczno-badawczych z procesem decyzyjnym w zakresie zarządzania PO oraz na zapewnieniu funkcjonalnego systemu instytucjonalnego. Efektem podjętych działań ma być:
- podniesienie jakości procesu ewaluacji,
- zwiększenie roli i użyteczności ewaluacji w procesie decyzyjnym,
- jak najlepsze wykorzystanie wyników ewaluacji.
Jednym z podstawowych instrumentów koordynacji wyżej wymienionych działań jest plan ewaluacji, którego obowiązek sporządzenia wynika z:
- Rozporządzenia Nr 1303/2013,
- Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020,
- Umowy Partnerstwa,
- Wytycznych w zakresie ewaluacji polityki spójności na lata 2014-2020.
Plan Ewaluacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 został opracowany przez Jednostkę Ewaluacyjną RPO WŁ 2014-2020 (Wydział Ewaluacji w Departamencie Polityki Regionalnej). Dokument zatwierdzony został Uchwałą nr 11/15 KM RPO WŁ 2014-2020 w dniu 3 grudnia 2015 r.
Plan ewaluacji RPO WŁ 2014-2020 wyznacza ramy dla prawidłowego przebiegu procesu ewaluacji, w tym efektywnej realizacji badań. Przedstawia on ramowy zakres dokumentu, sposób organizacji procesu ewaluacji na poziomie realizacji Programu, w tym działania dotyczące rozpowszechniania i wykorzystania wyników badań, główne tematy badań ewaluacyjnych, wraz z ich opisem, planowanych do realizacji w ramach RPO WŁ 2014-2020, jak również wskazuje niezbędne do jego realizacji zasoby kadrowe i finansowe.
20 grudnia 2021 roku Komitet Monitorujący Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 Uchwałą Nr 17/21 z dnia 20 grudnia 2021 r. zatwierdził zmiany Planu Ewaluacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020.